Συγγραφέας: Ζουμπουλάκης Σταύρος

.....

Ο χριστιανισμός είναι μια θρησκεία για σκλάβους. Είναι η θρησκεία των πενήτων, των φτωχών, των κατατρεγμένων, των αδύναμων, ευάλωτων και ελλειμματικών ανθρώπων. Σήμερα επικρατεί η πεπλανημένη άποψη ότι η πίστη είναι ένα καταφύγιο που σε προφυλάσσει από τον πόνο. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Η πίστη είναι ταυτόχρονα παρηγοριά και αγωνία. Ποιος μπορεί να νιώσει τι σημαίνει η σιωπή του Θεού, εκτός από τον πιστό; Ένα πάρα πολύ οδυνηρό συναίσθημα. Για μένα προσωπικά, η πίστη αποτελεί ένα στοιχείο συγκροτητικό, άρα εξ ορισμού κάτι που δεν μπορείς να απαρνηθείς. Ο πιστός μετέχει σ' έναν κόσμο χειρονομιών, τελετουργίας, στον οποίο πρώτα πράττει και μετά κατανοεί.

Στον Παπαδιαμάντη διαβάζουμε έναν συγκεκριμένο τύπο χριστιανισμού, τον χριστιανισμό της μικρής, αγροτικής κοινότητας που έχει ενσωματώσει όλα τα παγανιστικά στοιχεία. Εκεί δεν συναντάται κανένα ερώτημα, κανένας διχασμός, ηθικό δίλημμα ή μεταφυσική αγωνία. Σήμερα επικρατεί ένας ταυτοτικός χριστιανισμός. Στην Ευρώπη, γενικά, ο πιστός νιώθει μοναξιά. Για παράδειγμα, ένας φοιτητής στο πανεπιστήμιο που πιστεύει δεν έχει συνομιλητή και δεν τολμά να το πει σε κανέναν. Θεωρώ ότι επηρέασε καταλυτικά την κοινωνία μας ο αρνητικός ρόλος της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Μεταπολιτευτικά, παρατηρήθηκε μαζική έξοδος νέων ανθρώπων από την Εκκλησία, που ήταν ο μόνος θεσμός στον οποίο δεν πραγματοποιήθηκε αποχουντοποίηση. Δεν στάθηκε ποτέ αυτοκριτικά απέναντι στον εαυτό της.

Η Αθήνα είναι μια άσχημη πόλη με πολλά όμορφα σημεία. Αν τη δεις από ψηλά, σου δίνει την εντύπωση ότι κατοικήθηκε την περίοδο του Περικλή και μετά ξανά τη δεκαετία του '60. Μια πόλη χωρίς πεζοδρόμια, χωρίς δέντρα, αλλά με ισχυρές γωνιές λόγω της μακραίωνης ιστορίας της. Η Βαρβάκειος και τα πέριξ αυτής είναι ένα υπέροχο μέρος με αδιάκοπη συνέχεια. Ο πεζόδρομος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι ο ωραιότερος δρόμος της Ευρώπης.

Κάποιες λέξεις είναι δύσκολο να τις προφέρεις, όπως η ψυχή ή η αγάπη. Για να μιλήσεις σήμερα για την αγάπη πρέπει να ξεπεράσεις μια μορφή αυτολογοκρισίας. Μέσω αυτής επιδεικνύεις προσοχή προς τον άλλον, χωρίς να προβάλλεις πάνω του τα δικά σου θέλω. Η αγάπη φτάνει σε ακρότατα σημεία, όπως εκείνη για τους εχθρούς. Ας λάβουμε τη συνειδητή απόφαση πως αν δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι καλό στους άλλους, τουλάχιστον ας μην τους βλάψουμε. Όμως υπάρχει και η αγάπη για τον εαυτό μας, όχι ως φιλαυτία. Πολλές φορές είμαστε δοσμένοι στους άλλους και μόνον όταν πλησιάσουμε στο τέλος ανακαλύπτουμε την αγάπη για τον εαυτό μας, όπως συμβαίνει στο υπέροχο βιβλίο του George Bernanos Το ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημέριου. Είμαστε αδύναμα πλάσματα που μπορούμε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους, χωρίς εγωισμό.

Κάθε ζωή έχει έλλειμμα. Η καλύτερη ευχή είναι «και του χρόνου», όλα τ' άλλα είναι μαξιμαλισμός. Κάθε ανθρώπινη ζωή είναι μια αποτυχία. Κανείς δεν μπορεί να κάνει όλα όσα θα ήθελε, επιθυμούσε, ποθούσε ή έλπιζε. Αν όμως καταφέρεις έστω ένα μικρό ποσοστό να το πραγματοποιήσεις, τότε γεννιέται μέσα σου ένα αίσθημα ικανοποίησης ότι, τουλάχιστον, η ζωή σου δεν πήγε στα χαμένα. Πιστεύω ότι πολλά απ' όσα ήθελα τα έζησα. Αυτό που θα ήθελα τώρα είναι να πεθάνω ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά.

Η διάρκεια δεν αποτελεί κριτήριο για την ποιότητα μιας σχέσης. Η ελευθερία, ο σεβασμός και η ευγένεια είναι τα συστατικά μιας επιτυχημένης παράλληλης πορείας. Ο έρωτας κρατά ελάχιστα, σημασία έχει τι τον διαδέχεται. Κάποιες φορές μπορεί να τον διαδεχθεί η αδιαφορία, η απέχθεια ή το μίσος. Άλλες, μπορεί η τρυφερότητα, η αλληλεγγύη ή η εκτίμηση. Εκεί, στη διαδοχή, λοιπόν, βρίσκεται όλη η ουσία.

Έχω μετανιώσει για πολλά δευτερεύοντα ζητήματα της ζωής μου, αλλά όχι για τις ουσιώδεις επιλογές μου. Για μένα, πάνω απ' όλα, αυτό που έχει ουσιαστική σημασία είναι η συγχώρεση. Δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτήν, αλλά και αυτή δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν προηγηθεί η αίτηση συγγνώμης. Προτιμώ τη χαρά από την ευτυχία. Μια πηγή ευδαιμονίας για όλους είναι η καλή υγεία. Για μένα, η χαρά ταυτίζεται με την καλοσύνη. Η ζωή με έχει διδάξει ότι δεν πρέπει να είσαι άκαμπτος, απόλυτος και αμετακίνητος στις κρίσεις σου. Αυτό που χρειάζεται είναι η μετριοπάθεια. Η ζωή πάντα βρίσκει τρόπο να προχωρά, με όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Η ζωή έχει δύναμη, καμιά φορά αδυσώπητη δύναμη. Το νερό, όταν θέλει να περάσει, τρυπάει το μάρμαρο. Δεν είναι δυνατόν να ζήσουμε και να πράξουμε αν δεν πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλύτεροι.