Συγγραφέας: Μαρτζούχος π.Θεοδόσιος

ή Πότε κάνουμε το κήρυγμα.

 

Ηλικιωμένος κύριος εξομολογείται στον παπά της νέας ενορίας στην οποία μετοίκησε. Ομολογεί τις αμαρτίες του και διηγείται τα σφάλματα του. Κρατάει ένα μικρό σημείωμα ώστε να μη του διαφύγει τίποτε. Και τελειώνοντας καταλήγει με την περίεργη ομολογία ότι... στενοχωρεί τους γονείς του!

Έκπληκτος ο ιερέας τον ρωτάει γεμάτος απορία:

- Μα ζουν ακόμα οι γονείς σας;

- Όχι, απαντά εκείνος!

- Τότε, ρωτάει ο ιερέας, τι είναι αυτό που μου λέτε;

Για να ακούσει κατάπληκτος τον εξομολογούμενο να απαντά:

- Όταν πριν πολλά χρόνια στην εφηβεία μου αποφάσισα να είμαι χριστιανός και κατόπιν τούτου πήγα να εξομολογηθώ ο ιερέας μου επεσήμανε με επίταση και επιμονή ότι πρέπει κάθε φορά να λέω στην εξομολόγηση αν στενοχωρώ τους γονείς μου!!

Αυτή η αφελής και κωμικοτραγική ιστορία, ατυχώς επαναλαμβάνεται στα εκκλησιαστικά και θεολογικά δρώμενα με την... "λογική", ότι είναι το... «κριτήριο αρχαιότητος», στις αξιολογήσεις των ενεργειών. Κάθε τι παλαιό είναι και αυθεντικό. Όλα όσα έχουν μακρά ιστορία είναι αδιαμφισβήτητα! Η παράδοση διαβάστηκε και διαβάζεται ως επανάληψη. Ως διαδοχή πραγμάτων. Ως ερμηνευτικό κριτήριο, όπως είπαμε.

Η Εκκλησία από ζωντανός οργανισμός με αυτοανανεούμενη δυνατότητα και προοπτική, έγινε ένα λεγκαλιστικό τροχοδρόμειο, που τρέμει μήπως χάσει την "γραμμή". Από διαρκώς μεταμορφούμενη έπαθε στατική άπνοια (κομμένη ανάσα) από τον τρόμο μήπως κατηγορηθεί για παρεκκλίσεις από τα παραδεδομένα! Χωρίς να θέλει να σκεφτεί τις άπειρες αλλαγές που έγιναν στο διαρρεύσαν διάστημα της ζωής της! Και πως όχι ; Έτσι γίνεται με κάθε ζωντανό οργανισμό. Οι αλλαγές τον κρατούν ζωντανό. Αλλιώτικα εκπίπτει σε μουσειακό όμορφο γοητευτικό θαυμαστό... νεκρό όμως, και χωρίς δυνατότητα να δώσει ζωή, έκθεμα και σχήμα

Η παράδοση είναι κάτι διαφορετικό εντελώς, από μία εγγύηση ιστορικής συνέχειας ή διοικητικής συνοχής. Για την Εκκλησία άλλωστε η οργανική ενότητα του Σώματος εδράζεται, όχι σε διοικητικές ή θεσμικές προκαταλήψεις, αλλά στην ισότητα των πιστών, και φυσικά, όπως «η ισότητα» των κυττάρων ενός οργανισμού, δεν καταστρέφεται από την διαφορετική δομή τους!!

Η παράδοση είναι η διδασκαλία για το πρόσωπο του Χριστού και ο τρόπος γνωριμίας μαζί Του. Δεν είναι τα καιρικά σχήματα οι πολιτιστικές εκφράσεις ή οι ευσεβείς συνήθειες! Άλλωστε ο Χριστός είναι η Αλήθεια, όχι η συνήθεια, λέει ο Άγιος Κυπριανός, ο οποίος διαυγέστατα διευκρινίζει ότι το κριτήριο της αρχαιότητος δεν είναι απαραιτήτως κριτήριο γνησιότητας! Μπορεί να είναι χρονία πλάνη! Αληθινή παράδοση λοιπόν είναι μόνον η Παράδοση της Αλήθειας. Δεν είναι η συνέχεια της ανθρώπινης μνήμης ή η μονιμότητα ιεροτελεστιών και εθίμων!

Τώρα τελευταία, ξεκινώντας από μια "προτεσταντική" αναγωγή στην γνησιότητα της αρχαίας παραδόσεως, έχει αρχίσει (στρεβλώνοντας την προσπάθεια της απελευθερώσεως των Εκκλησιαστικών Τυπικών από την σκόνη των αιώνων, αφού παρεισάγεται σύγχυση που "στηρίζει" τους αντιδιατεθειμένους) και από κάποιους επισήμους αρχιερείς και ιεροκήρυκες να γίνεται το κήρυγμα αμέσως μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου, με επιχείρημα ότι εκεί ήταν η θέση του... αρχήθεν!

Κάποιοι δεν θέλουν να αλλάξει τίποτε απολύτως στην Θεία Λειτουργία, γιατί φαντάζονται ότι ο χρόνος έχει ιεροποιήσει τα πάντα. Και αγωνίζονται να βρουν... θεολογικές ερμηνείες και σε απλές συνήθειες όπως το ζέον ή το κούνημα του καλύμματος των Τιμίων Δώρων κατά την διάρκεια της ομολογίας (Πιστεύω...). [(Ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν γράφει ότι βρήκε δεκαεφτά (17) ερμηνείες για την συγκεκριμένη κίνηση!!]

Και κάποιοι άλλοι, χωρίς να δέχονται αυτόν τον νεκροποιό ριτουαλισμό, θέλουν να... "αναστήσουν" συνήθειες, απλώς και μόνον χωρίς να θέλουν να συνυπολογίσουν τα δεδομένα (των συνθηκών) αλλά απλώς επειδή τα φαντάζονται... θεολογικότερα.

Υπήρξαν στο διάβα των αιώνων στρεβλώσεις που οπωσδήποτε πρέπει να αποβληθούν για να "περπατάει" στις συνειδήσεις των ανθρώπων γρηγορότερα το μήνυμα της Εκκλησίας. Πάντοτε όμως το κριτήριο ήταν «ουχ ο λέγων, αλλ’ ο ακούων». Τι βοηθάει σε πληρέστερη συνειδητοποίηση και αποδοχή; Αυτό γινόταν αποδεκτό και "έμπαινε" σε χρήση με την ελευθερία ζωντανού σώματος, που επιλέγει τα αναγκαία και τα χρήσιμα και εγκαταλείπει (αν μη και απορρίπτει) όσα πλέον όχι απλώς δε λειτουργούν αλλά και γίνονται "εμπόδια".

Στην αρχαία λοιπόν Εκκλησία, τότε που δεν ήταν όλα ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλους, οι Κατηχούμενοι (μέλλοντες δηλαδή) χριστιανοί έφευγαν μετά την ανάγνωση των περικοπών από τους Αποστόλους και τα Ευαγγέλια. "Λεπτομέρεια"... ουσιαστική και τεχνικορυθμιστική: Όλοι οι χριστιανοί (όντες και... υπό κατήχησιν) συνάζονταν τότε στον ευκτήριο χώρο-ναό, συγκεκριμένη ώρα, εξ αρχής της προσευχής (πριν τους κληρικούς οι οποίοι εισόδευαν λιτανευτικά όταν είχαν ήδη έρθει όλοι οι πιστοί) και οι θύρες του ναού έκλειναν! Υπήρχε άλλωστε διακόνημα θυρωρού, που ήλεγχε τους εισερχομένος, προς τους οποίους θυρωρούς έχει απομείνει και σήμερα ως «νεκρός τύπος» η προτροπή του διακόνου: «Τάς θύρας τάς θύρας...»!!

Τότε λοιπόν, επειδή μετά τις αναγνώσεις οι κατηχούμενοι θα έφευγαν ως μη δυνάμενοι να παρίστανται στο Μυστήριο, όντας αμύητοι ακόμα, η Εκκλησία θέσπισε να γίνεται ακριβώς τότε, και πριν την αποχώρησή τους, η διδασκαλία. Η πραγματικότητα "γεννούσε" και ρύθμιζε τον τρόπο. Τα τυπικά παγίωναν τον τρόπο. Δεν ήταν φόρμα ιδεολογική προκατασκευασμένη που απαιτούσε να... φορεθεί! Ήταν έκφραση της προσευχητικής ζωής.

Τώρα λοιπόν κάποιοι αγνοώντας ότι

α. Οι χριστιανοί έρχονται κυριολεκτικώς «όποτε τους καπνίσει» στην ακολουθία και συνήθως και εν πολλοίς (...οι πολλοί!) μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου, και

β. Δεν υπάρχουν Κατηχούμενοι, που θα αποσυρθούν μετά την ανάγνωση της Ευαγγελικής περικοπής,

Θεωρούν ότι το τυπικό διδασκαλίας-κηρύγματος μετά το ανάγνωσμα του Ευαγγελίου, πρέπει να επανέλθει...! Όμως ούτε κατηχούμενοι θα φύγουν, ούτε οι βαπτισμένοι έχουν έρθει... Και μένουμε με τα ιδεολογήματά μας να μας τυραννούν και να αποκλείουν απ’ την διδασκαλία κάποιους που ίσως εξ αγνοίας ενεργούν λανθασμένα, ενώ έχω την καλή διάθεση να αφουγκραστούν το κήρυγμα και ίσως να "αλλάξουν".

Ας γίνει η διδασκαλία (το κήρυγμα) οπότε είναι προσφορότερο τεχνικά για τους χριστιανούς! Όχι οπότε βολεύει τον κήρυκα ή γινόταν κάποτε σε άλλα δεδομένα. Ακόμη και ο Χριστός κουράστηκε να μας φωνάζει ότι:

«Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο».

 

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος