Συγγραφέας: Πάπας Φραγκίσκος

«Εάν ένα μέλος υποφέρει, όλοι υποφέρουν μαζί του» (Α΄ Κορ. 12, 26). Αυτά τα λόγια του Αγίου Παύλου αντηχούν έντονα στην καρδιά μου, καθώς αναγνωρίζω για άλλη μια φορά την ταλαιπωρία που υπέστησαν πολλοί ανήλικοι λόγω σεξουαλικής κακοποίησης, κατάχρησης εξουσίας και κατάχρησης συνείδησης που διαπράχθηκε από σημαντικό αριθμό κληρικών και αφιερωμένων ατόμων. Εγκλήματα που προκαλούν βαθιές πληγές, πόνο και αδυναμία, κυρίως μεταξύ των θυμάτων, αλλά και στα μέλη της οικογένειάς τους και στην ευρύτερη κοινότητα των πιστών και των μη πιστών. Κοιτάζοντας πίσω στο παρελθόν, κάθε προσπάθεια, που θα γίνει ποτέ, να ζητήσουμε συγχώρηση και να επιδιώξουμε την αποκατάσταση της βλάβης, δεν θα είναι αρκετή! Κοιτάζοντας μπροστά στο μέλλον, δεν πρέπει να καταβάλλουμε προσπάθειες μόνον για να δημιουργήσουμε μια κουλτούρα ικανή να αποτρέψει τέτοιες καταστάσεις, αλλά και να αποτρέψουμε τη δυνατότητα να καλύπτονται και να διαιωνίζονται. Ο πόνος των θυμάτων και των οικογενειών τους είναι επίσης ο πόνος μας και γι 'αυτό είναι επείγον να επιβεβαιώσουμε και πάλι τη δέσμευσή μας να διασφαλίσουμε την προστασία των ανηλίκων και των ευάλωτων ενηλίκων.

 

1. Εάν ένα μέλος υποφέρει...

Τις τελευταίες ημέρες δημοσιοποιήθηκε μια έκθεση που περιγράφει λεπτομερώς τις εμπειρίες τουλάχιστον χιλίων επιζώντων, θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης, την κατάχρηση εξουσίας και την κακοποίηση συνειδήσεων από τα χέρια ιερέων για περίπου εβδομήντα χρόνια! Παρόλο που μπορεί να ειπωθεί ότι οι περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις ανήκουν στο παρελθόν, εντούτοις, όσο περνά ο καιρός, έρχεται σε γνώση μας ο πόνος πολλών εκ των θυμάτων. Συνειδητοποιήσαμε ότι αυτές οι πληγές ποτέ δεν εξαφανίζονται, και ότι απαιτούν από εμάς να καταδικάσουμε έντονα αυτές τις φρικαλεότητες και να συστρατευθούμε με τις δυνάμεις ανατροπής αυτής της κουλτούρας του θανάτου! Αυτά τα τραύματα ποτέ δεν εξαφανίζονται. Ο πόνος που σφίγγει τις καρδιές αυτών των θυμάτων, και που είναι κραυγή που φτάνει ως τον ουρανό, αγνοήθηκε για πολύ καιρό και αποσιωπήθηκε. Όμως η κραυγή τους ήταν πιο ισχυρή από όλα τα μέτρα που αποσκοπούσαν στην φίμωσή τους ή την επιδίωξη λύσης του θέματος με αποφάσεις που επιβάρυναν την εμπλοκή τους γινόμενοι συνένοχοι.

Ο Κύριος άκουσε αυτή την κραυγή και για άλλη μια φορά μας έδειξε σε ποια πλευρά βρίσκεται! Το τραγούδι της Μαρίας δεν παύει και συνεχίζει ήρεμα ν’ αντηχεί μέσω της ιστορίας. Διότι ο Κύριος θυμάται την υπόσχεση που έδωσε στους πατέρες μας: «⁵¹ Έδειξε έμπρακτα τη δύναμη του, διασκόρπισε τους υπερήφανους και χάλασε τα σχέδια που είχανε στο νου τους. ⁵² Καθαίρεσε άρχοντες από τους θρόνους τους και ανύψωσε ταπεινούς. ⁵³ Ανθρώπους που πεινούσαν τους γέμισε με αγαθά και πλούσιους τους έδιωξε με χέρια αδειανά» (Λουκ 1, 51-53). Αισθανόμαστε ντροπή όταν συνειδητοποιούμε ότι ο τρόπος ζωής μας δεν συνάδει μ’ αυτά που κηρύττουμε.

Με ντροπή και μετάνοια, αναγνωρίζουμε ως εκκλησιαστική κοινότητα ότι δεν ήμασταν εκεί που έπρεπε να είμαστε, ότι δεν ενεργήσαμε εγκαίρως, συνειδητοποιώντας το μέγεθος και τη σοβαρότητα της ζημιάς που έγινε σε τόσες πολλές ζωές. Δεν δείξαμε καμία φροντίδα για τα μικρά παιδιά· τα εγκαταλείψαμε! Κάνω δικά μου και επαναλαμβάνω κι εγώ τα λόγια του τότε Καρδινάλιου Ratzinger, όταν, κατά τη διάρκεια του δρόμου του Σταυρού, που συντάχθηκε την Μεγάλη Παρασκευή του 2005, αναγνωρίζοντας την κραυγή πόνου τόσων θυμάτων αναφώνησε: «Πόσα βρωμιά υπάρχει στην Εκκλησία, ακόμη και μεταξύ εκείνων που, όντας ιερείς, θα έπρεπε να ανήκουν εξ ολοκλήρου στον Χριστό! Πόση υπεροψία· πόσος ναρκισσισμός! Η προδοσία του Χριστού από τους μαθητές Του, η ανάξια μετάληψη του Σώματος και του Αίματός Του, είναι σίγουρα το μεγαλύτερο πάθος που υπέστη ο Λυτρωτής· διαπερνά την καρδιά Του! Μπορούμε μόνο να απευθυνθούμε προς Αυτόν από τα βάθη της καρδιάς μας λέγοντας: Κύριε, ελέησον - Κύριε, σώσε μας! (βλέπε Ματθ. 8, 25)» (9^η Στάση).

 

2. ...υποφέρουν όλα τα μέλη μαζί

Η έκταση και η βαρύτητα όλων αυτών που συνέβησαν απαιτούν να έρθουμε αντιμέτωποι μ’ αυτήν την πραγματικότητα με έναν καθολικό και κοινοτικό τρόπο. Ενώ σε κάθε διαδρομή μετανοίας είναι σημαντικό και απαραίτητο να αναγνωριστεί η αλήθεια για το τι ακριβώς συνέβη, τώρα αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Η πρόκληση για μας σήμερα, ως λαού του Θεού, είναι να αναλάβουμε τον πόνο των τραυματισμένων στη σάρκα και το πνεύμα τους αδελφών μας, ανδρών και γυναικών. Αν στο παρελθόν η απάντηση ήταν η αποσιώπηση, σήμερα θέλουμε την αλληλεγγύη, με τη βαθύτατη και πιο ουσιαστική έννοια, για να γίνει ο δικός μας τρόπος σφυρηλάτησης του παρόντος και του μέλλοντός μας. Και αυτό σε ένα περιβάλλον όπου οι συγκρούσεις, οι εντάσεις και πάνω απ' όλα τα θύματα κάθε μορφής κακοποίησης μπορούν να συναντήσουν ένα προτεταμένο χέρι βοηθείας για να τα προστατεύσουν και να τα λυτρώσουν από τον πόνο τους (βλ. Evangelii Gaudium, 228). Αυτή η αλληλεγγύη απαιτεί να καταδικάζουμε με τη σειρά μας ό,τι θέτει σε κίνδυνο την ακεραιότητα οποιουδήποτε προσώπου. Μια αλληλεγγύη που μας καλεί να καταπολεμήσουμε κάθε μορφή διαφθοράς, ιδιαίτερα την πνευματική διαφθορά. Το τελευταίο είναι "μια βολική και αυτάρεσκη μορφή τύφλωσης. Κάθε τι τότε φαίνεται αποδεκτό: η εξαπάτηση, η συκοφαντία, ο εγωισμός και άλλες λεπτές μορφές εγωκεντρισμού, γιατί "ακόμη και ο Σατανάς εμφανίζει τον εαυτό του ως άγγελο φωτός" (Β΄ Κορ. 11, 14)» (Gaudete et Exsultate, 165). Η προτροπή του Αγίου Παύλου να συμπάσχουμε μαζί με όσους υποφέρουν είναι το καλύτερο αντίδοτο έναντι των προσπαθειών μας να επαναλάβουμε τα λόγια του Κάιν: «Μήπως είμαι φύλακας του αδερφού μου;» (Γένεση 4, 9).

Έχω συνείδηση των προσπαθειών και της δουλειάς που διεξάγονται σε διάφορα μέρη του κόσμου προκειμένου να βρεθούν τα απαραίτητα μέσα που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την προστασία της ακεραιότητας των παιδιών και των ευάλωτων ενηλίκων, καθώς και την επίδειξη μηδενικής ανοχής προς τους υπευθύνους τέτοιων εγκλημάτων, αλλά και τρόπων για να καταστούν υπόλογοι όλοι εκείνοι που διαπράττουν ή καλύπτουν αυτά τα εγκλήματα. Έχουμε καθυστέρηση στην εφαρμογή τέτοιων δράσεων και κυρώσεων, που είναι τόσο απαραίτητες, όμως είμαι βέβαιος ότι θα βοηθήσουν στην εγγύηση μια καλύτερης νοοτροπίας φροντίδας στο παρόν και στο μέλλον.

Μαζί με τις προσπάθειες αυτές, όλοι οι βαπτισμένοι θα πρέπει να αισθανθούν την ανάγκη εμπλοκής στην εκκλησιαστική και κοινωνική αλλαγή που χρειαζόμαστε τόσο πολύ. Αυτή η αλλαγή απαιτεί μια προσωπική και κοινοτική αλλαγή που θα μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα όπως τα βλέπει ο Κύριος. Γιατί, όπως του άρεσε να λέει ο πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ: «Αν ξεκινήσαμε εκ νέου την ενατένιση του Χριστού, πρέπει να μάθουμε να Τον βλέπουμε ειδικά στα πρόσωπα εκείνων των οποίων ήθελε να αναγνωρίζεται» (Novo Millennio Ineunte, 49 ). Για να δούμε τα πράγματα όπως τα βλέπει ο Κύριος, για να είμαστε εκεί που ο Κύριος θέλει να είμαστε, για να βιώσουμε μια αλλαγή της καρδιάς μας στην παρουσία Του.

Για να γίνει αυτό, θα βοηθήσουν η προσευχή και η μετάνοια. Καλώ όλο τον ιερό και πιστό Λαό του Θεού σε μια άσκηση προσευχής και νηστείας, ακολουθώντας την εντολή του Κυρίου. Αυτό μπορεί να ξυπνήσει τη συνείδησή μας και να προκαλέσει την αλληλεγγύη και τη δέσμευσή μας σε μια κουλτούρα φροντίδας που θα λέει «ποτέ ξανά» σε κάθε μορφή κακοποίησης.

Είναι αδύνατο και απαράδεκτο να σκεφτούμε μια μετατροπή της δραστηριότητάς μας ως Εκκλησίας που δεν περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών του Λαού του Θεού. Πράγματι, κάθε φορά που προσπαθήσαμε να αντικαταστήσουμε ή να σιγάσουμε ή να αγνοήσουμε ή να περιορίσουμε τον Λαό του Θεού σε μικρές ελίτ, καταλήξαμε να δημιουργήσουμε κοινότητες, έργα, θεολογικές προσεγγίσεις, πνευματικότητα και δομές χωρίς ρίζες, χωρίς μνήμη, χωρίς πρόσωπα, και τελικά, χωρίς ζωές. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στον ιδιότυπο τρόπο κατανόησης της εξουσίας της Εκκλησίας, ένα κοινό στοιχείο σε πολλές κοινότητες όπου έλαβε χώρα σεξουαλική κακοποίηση και κατάχρηση εξουσίας και συνείδησης. Μία τέτοια περίπτωση είναι ο κληρικαλισμός, μια προσέγγιση που «όχι μόνο ακυρώνει τον χαρακτήρα των Χριστιανών, αλλά και τείνει να μειώσει και να υποτιμήσει τη βαπτιστική χάρη που το Άγιο Πνεύμα έχει τοποθετήσει στην καρδιά του λαού μας».

Ο κληρικαλισμός, είτε καλλιεργείται από τους ίδιους τους ιερείς είτε από λαϊκούς, οδηγεί σε μία εκτομή του εκκλησιαστικού σώματος, που υποστηρίζει και συμβάλλει στη διαιώνιση πολλών από τα κακά που καταδικάζουμε σήμερα. Το να λέμε "όχι" στην κακοποίηση είναι να πούμε ένα εμφατικό "όχι" σε όλες τις μορφές κληρικαλισμού.

Είναι πάντα χρήσιμο να θυμόμαστε ότι «στην ιστορία της σωτηρίας, ο Κύριος έσωσε έναν λαό. Δεν είμαστε ποτέ πλήρως οι εαυτοί μας εκτός κι αν ανήκουμε σε έναν λαό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κανείς δεν σώζεται μόνος του, ως απομονωμένο άτομο. Αντίθετα, ο Θεός μας έλκει προς το μέρος Του, λαμβάνοντας υπόψη τον περίπλοκο ιστό των διαπροσωπικών σχέσεων που υπάρχουν στην κοινωνία των ανθρώπων. Ο Θεός ήθελε να εισέλθει στη ζωή και την ιστορία ενός λαού» (Gaudete et Exsultate, 6). Επομένως, ο μόνος τρόπος που έχουμε για να απαντήσουμε σ’ αυτό το κακό που έχει μαυρίσει τόσες πολλές ζωές, είναι να το βιώσουμε σαν μια ενέργεια που αφορά όλους μας σαν Λαό του Θεού. Αυτή η συνειδητοποίηση ότι είμαστε μέρος ενός λαού και μιας κοινής ιστορίας θα μας επιτρέψει να αναγνωρίσουμε τις αμαρτίες και τα λάθη μας από το παρελθόν μέσω της ειλικρινούς μετανοίας και θα μας επιτρέψει να ανανεωθούμε εκ των ένδον. Χωρίς την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών της Εκκλησίας, όλα αυτά που γίνονται για να ξεριζώσουμε την κουλτούρα της κακοποίησης στις κοινότητές μας δεν θα είναι επιτυχημένα στην κατεύθυνση δημιουργίας της απαραίτητης δυναμικής για υγιείς και ρεαλιστικές αλλαγές. Η διάσταση της νηστείας και της προσευχής ως μετανοίας θα μας βοηθήσει σαν Λαό του Θεού να βρεθούμε ενώπιον του Κυρίου και των τραυματισμένων αδελφών μας ως αμαρτωλοί που ζητούν τη συγχώρεση και τη χάρη της ντροπής και της μεταστροφής. Με αυτόν τον τρόπο, θα καταλήξουμε σε δράσεις που μπορούν να δημιουργήσουν λύσεις εναρμονισμένες με το Ευαγγέλιο. Διότι «κάθε φορά που προσπαθούμε να επιστρέψουμε στην πηγή και να ανακτήσουμε την αρχική φρεσκάδα του Ευαγγελίου, νέοι δρόμοι δημιουργούνται, ανοίγονται νέα μονοπάτια δημιουργικότητας, με διαφορετικές μορφές έκφρασης, πιο εύγλωττα σημάδια και λέξεις με νέο νόημα για τον σημερινό κόσμο χρησιμοποιούνται» (Evangelii Gaudium, 11).

Είναι σημαντικό να μπορούμε, ως Εκκλησία, να αναγνωρίζουμε και να καταδικάζουμε, με θλίψη και ντροπή, τις θηριωδίες που διαπράττονται από ανθρώπους αφιερωμένους, κληρικούς, και όσους έχουν επιφορτιστεί με την αποστολή να προσέχουν και να φροντίζουν αυτούς που είναι πιο ευάλωτοι. Ας ικετεύσουμε για την συγχώρηση των δικών μας αμαρτιών και των αμαρτιών των άλλων. Η συνειδητοποίηση των αμαρτιών μάς βοηθά να αναγνωρίζουμε τα λάθη, τα εγκλήματα και τις πληγές που προκλήθηκαν στο παρελθόν και μας επιτρέπει, στο παρόν, να είμαστε πιο ανοιχτοί και αφοσιωμένοι σε ένα ταξίδι συνεχούς ανανέωσης της μετανοίας μας.

Ομοίως, η μετάνοια και η προσευχή θα μας βοηθήσουν να ανοίξουμε τα μάτια μας και τις καρδιές μας στα δεινά των συνανθρώπων μας και να καταβάλουμε τη δίψα για εξουσία και αποκτήματα, που είναι τόσο συχνά η ρίζα αυτών των δεινών. Μπορεί η νηστεία και η προσευχή να ανοίξουν τα αυτιά μας στον σιωπηλό πόνο που αισθάνονται τα παιδιά, οι νέοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Μια νηστεία που μπορεί να μας γίνει πείνα και δίψα για δικαιοσύνη και να μας ωθήσει να περπατήσουμε στην αλήθεια, υποστηρίζοντας συγχρόνως και όλα τα δικαστικά μέτρα που μπορεί να είναι απαραίτητα. Μια νηστεία που μας κλονίζει και μας οδηγεί να δεσμευόμαστε με όρους αλήθειας και φιλανθρωπίας με όλους τους άνδρες και τις γυναίκες καλής θέλησης και με την κοινωνία εν γένει, ώστε να καταπολεμήσουμε όλες τις μορφές κατάχρησης εξουσίας, σεξουαλικής κακοποίησης και κακοποίησης συνειδήσεως.

Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δείξουμε ξεκάθαρα ότι η κλήση μας είναι να είμαστε «σημάδι και όργανο της κοινωνίας με τον Θεό και της ενότητας ολόκληρου του ανθρωπίνου γένους» (Lumen Gentium, 1).

«Εάν ένα μέλος υποφέρει, όλοι υποφέρουν μαζί του», είπε ο Άγιος Παύλος. Τηρώντας μια στάση προσευχής και μετάνοιας, θα εναρμονιστούμε ως άτομα και ως κοινότητα χριστιανών σε αυτή την προτροπή, ώστε να μπορέσουμε να μεγαλώσουμε και να αποκτήσουμε το δώρο της συμπόνιας, της δικαιοσύνης, της πρόληψης και της αποκατάστασης. Η Μαρία επέλεξε να σταθεί κάτω από τον Σταυρό του Υιού της. Στάθηκε σταθερά στην πλευρά του Ιησού χωρίς δισταγμό. Με αυτόν τον τρόπο αποκάλυψε τον τρόπο με τον οποίο έζησε ολόκληρη τη ζωή της. Όταν βιώνουμε την ερήμωση που προκαλείται από αυτές τις εκκλησιαστικές πληγές, καλά θα κάνουμε, μαζί με τη Μαρία, «να επιμείνουμε περισσότερο στην προσευχή», επιδιώκοντας να αυξήσουμε ακόμα περισσότερο την αγάπη και την πίστη για την Εκκλησία (ΑΓΙΟΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΤΟΥ ΛΟΥΟΛΑ, Πνευματικές Ασκήσεις, 319). Αυτή, η πρώτη των μαθητών, διδάσκει όλους εμάς σαν μαθητές, πως πρέπει να σταθούμε ενώπιον των βασάνων των αθώων και να τα σταματήσουμε, χωρίς δικαιολογίες ή δειλία. Το να ατενίζουμε την Μαρία σημαίνει να ανακαλύψουμε το μοντέλο ενός αληθινού μαθητή του Χριστού.

Ας μας χορηγήσει το Άγιο Πνεύμα τη χάρη της μετανοίας και το εσωτερικό χρίσμα που χρειάζεται για να εκφράσουμε ενώπιον αυτών των εγκλημάτων κακοποίησης την μεταμέλειά μας και την αποφασιστικότητά μας να τα καταπολεμήσουμε με τρόπο θαρραλέο.

 

Πόλη του Βατικανού, 20 Αυγούστου 2018

Πάπας Φραγκίσκος