- Συγγραφέας: Cantalamessa Raniero
ΕΧΩ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ THN ΘΛΙΨΗ
Κήρυγμα την Μ. Παρασκευή 2020
στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου
από τον π. Raniero Cantalamessa
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας είπε ότι η Γραφή «μεγαλώνει με τους αναγνώστες», cum legentibus crescit[1]. Αποκαλύπτει νέες έννοιες σύμφωνα με τα ερωτήματα που έχουν οι άνθρωποι στην καρδιά τους καθώς την διαβάζουν. Και φέτος διαβάσαμε την περικοπή του Πάθους με μια ερώτηση - μάλλον με μια κραυγή στις καρδιές μας που ανεβαίνει σε όλη τη γη. Πρέπει να αναζητήσουμε την απάντηση που δίνει ο λόγος του Θεού.
Η ανάγνωση του Ευαγγελίου που μόλις ακούσαμε είναι ο απολογισμός του αντικειμενικά μεγαλύτερου κακού που διαπράχθηκε στη γη. Μπορούμε να το δούμε από δύο διαφορετικές γωνίες: είτε από το μέτωπο, είτε από το πίσω μέρος, δηλαδή είτε από τις αιτίες του, είτε από τα αποτελέσματά του. Αν σταματήσουμε στα ιστορικά αίτια του θανάτου του Χριστού, θα μπερδευόμαστε και όλοι θα μπούμε στον πειρασμό να πούμε, όπως έπραξε ο Πιλάτος, «είμαι αθώος από το αίμα αυτού του ανθρώπου» (Ματ 27, 24). Ο Σταυρός κατανοείται καλύτερα από τα αποτελέσματά του παρά από τις αιτίες του. Και ποιες ήταν οι συνέπειες του θανάτου του Χριστού; Δικαιούμενοι μέσω της πίστης σε αυτόν, της συμφιλίωσης και ειρήνης με τον Θεό, και της ελπίδας της αιώνιας ζωής! (βλ. Ρωμαίους 3, 24-26).
Αλλά υπάρχει ένα αποτέλεσμα που η τρέχουσα κατάσταση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ιδιαίτερα. Ο σταυρός του Χριστού έχει αλλάξει το νόημα του πόνου και της ανθρώπινης δυστυχίας-κάθε είδους ταλαιπωρίας, σωματικής και ηθικής. Δεν είναι πλέον τιμωρία, ούτε κατάρα. Όλα αυτά θεραπεύτηκαν στη "ρίζα" τους, όταν ο Υιός του Θεού τα «πήρε πάνω Του». Ποια είναι η πιο σίγουρη απόδειξη, ότι το ποτό που κάποιος σας προσφέρει δεν είναι δηλητηριασμένο; Είναι εάν το άτομο πίνει από το ίδιο κύπελλο πριν το κάνετε και εσείς. Αυτό έκανε ο Θεός: στο σταυρό έπινε μπροστά σε ολόκληρο τον κόσμο το ποτήρι του πόνου μέχρι τον πάτο. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μας έδειξε ότι δεν είναι δηλητηριασμένο, αλλά ότι υπάρχει ένα μαργαριτάρι στο κάτω μέρος του.
Και όχι μόνο ο πόνος εκείνων που έχουν πίστη, αλλά και κάθε ανθρώπινος πόνος. Πέθανε για όλα τα ανθρώπινα όντα: «Και όταν υψωθώ από τη γη», είπε, «θα ελκύσω τον καθένα προς εμένα» (Ιω. 12, 32). Όλους, όχι μόνο μερικούς! Ο Ιωάννης Παύλος ο Β 'έγραψε από το νοσοκομειακό του κρεβάτι μετά την απόπειρα δολοφονίας του: «Το να υποφέρουμε σημαίνει να γίνουμε ιδιαίτερα ευαίσθητοι, ιδιαίτερα ανοιχτοί στη λειτουργία των σωτηριωδών δυνάμεων του Θεού, που προσφέρονται στην ανθρωπότητα από τον Χριστό»[2]. Εξ αιτίας του Σταυρού του Χριστού, ο πόνος έχει γίνει, με τον δικό Του τρόπο, ένα είδος «καθολικού μυστηρίου σωτηρίας» για την ανθρώπινη φυλή.
Πόσο φως έχει ρίξει αυτό στη δραματική κατάσταση που περνάει η ανθρωπότητα τώρα! Και εδώ πρέπει να εξετάσουμε τα αποτελέσματα περισσότερο από τις αιτίες - όχι μόνο τα αρνητικά που ακούμε κάθε μέρα με τις εκθέσεις που μας σχίζουν την καρδιά αλλά και τα θετικά που μόνο μια πιο προσεκτική παρατήρηση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε.
Η πανδημία του Covid19 μας σήκωσε απότομα από τον μεγαλύτερο κίνδυνο που τα άτομα και η ανθρωπότητα ήταν πάντοτε επιρρεπής: στην ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας. Ένας Εβραίος ραβίνος γράφει ότι έχουμε την ευκαιρία να γιορτάσουμε μια πολύ ιδιαίτερη πασχαλινή έξοδο φέτος, «από την εξορία της συνείδησης»[3]. Χρειάστηκε μόνο το μικρότερο και πιο άμορφο στοιχείο της φύσης, ένας ιός, για να μας υπενθυμίσει ότι είμαστε θνητοί, ότι η στρατιωτική δύναμη και η τεχνολογία δεν αρκούν για να μας σώσουν. Όπως λέει ένας ψαλμός στην Βίβλο: "Στην έπαρσή του, ο άνθρωπος δεν καταλαβαίνει. Όταν δεν στοχάζεται όλα τούτα, είναι σαν τα ζώα που πεθαίνουν, αφανίζεται» (Ψαλ. 49, 21). Πόσο αληθινό είναι αυτό!
Ενώ ζωγράφιζε τοιχογραφίες στο Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, ο καλλιτέχνης James Thornhill ενθουσιάστηκε τόσο σε ένα συγκεκριμένο σημείο της τοιχογραφίας του, που έκανε λίγο πίσω για να το δει καλύτερα και αγνοούσε ότι επρόκειτο να πέσει από την άκρη της σκαλωσιάς. Ένας τρομοκρατημένος βοηθός κατάλαβε ότι αν φώναζε προς αυτόν θα επιτάχυνε μόνο την καταστροφή. Χωρίς να το σκεφτεί δεύτερη φορά, βύθισε μια βούρτσα στο χρώμα και το πέταξε στη μέση της τοιχογραφίας. Ο καλλιτέχνης, τρομαγμένος, κινήθηκε προς τα εμπρός. Το έργο του καταστράφηκε, αλλά εκείνος σώθηκε.
Ο Θεός μας το κάνει μερικές φορές: διαταράσσει τα έργα μας και την ηρεμία μας για να μας σώσει από την άβυσσο που δεν βλέπουμε. Αλλά πρέπει να προσέξουμε να μην εξαπατηθούμε. Ο Θεός δεν είναι αυτός που χτύπησε το πινέλο στην νωπή τοιχογραφία της τεχνολογικής μας κοινωνίας. Ο Θεός είναι ο σύμμαχός μας, όχι ο σύμμαχος του ιού! Ο ίδιος λέει στη Βίβλο: «Έχω... σχέδια για την ευημερία σας και όχι για την θλίψη »(Ιερ. 29, 11). Εάν αυτές οι μάστιγες ήταν τιμωρίες του Θεού, δεν θα εξηγούνταν γιατί χτυπούν εξίσου τους καλούς και τους κακούς και γιατί οι φτωχοί συνήθως φέρουν τις χειρότερες συνέπειες από αυτές. Είναι πιο αμαρτωλοί από τους άλλους;
Αυτός που διαμαρτυρόταν μια μέρα και έκλαιγε για το θάνατο του Λαζάρου, κλαίει σήμερα για τη μάστιγα που έπεσε στην ανθρωπότητα. Ναι, ο Θεός "υποφέρει", όπως κάθε πατέρας και κάθε μητέρα. Όταν θα το μάθουμε-ζήσουμε αυτό κάποια μέρα, θα ντρεπόμαστε για όλες τις κατηγορίες που κάναμε εναντίον Του στη ζωή μας. Ο Θεός συμμετέχει στον πόνο μας για να τον ξεπεράσει. «Όντας εξαιρετικά καλός έγραψε ο Άγιος Αυγουστίνος- ο Θεός δεν θα επέτρεπε κανένα κακό στα έργα του, εκτός αν στην παντοδυναμία και την καλοσύνη Του, είναι σε θέση να φέρει καλό από το κακό»[4].
Μήπως ο Θεός Πατέρας επιθυμούσε πιθανώς το θάνατο του Υιού του, για να αντλήσει καλά από αυτό; Όχι, απλώς επέτρεψε στην ανθρώπινη ελευθερία να ακολουθήσει την πορεία της, καθιστώντας την εξυπηρέτηση των δικών Του σκοπών και όχι των ανθρώπων. Αυτό ισχύει και για τις φυσικές καταστροφές όπως οι σεισμοί και οι πανδημίες. Δεν τα φέρνει Αυτός. Έχει δώσει στη φύση και ένα είδος ελευθερίας, ποιοτικά διαφορετικής από αυτή των ανθρώπων, αλλά μια μορφή ελευθερίας-ελευθερίας να εξελιχθεί σύμφωνα με τους δικούς της νόμους ανάπτυξης. Δεν δημιούργησε έναν κόσμο ως προγραμματισμένο ρολόι του οποίου η ελάχιστη κίνηση θα μπορούσε να προβλεφθεί. Είναι αυτό που ορισμένοι αποκαλούν "τύχη", αλλά η Βίβλος την αποκαλεί «Σοφία του Θεού».
Ο άλλος θετικός καρπός της παρούσας κρίσης για την υγεία είναι το αίσθημα της αλληλεγγύης. Πότε, στη μνήμη της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι όλων των εθνών αισθάνονται τόσο ενωμένοι, τόσο ίσοι, τόσο λιγότερο σε σύγκρουση, από όσο αυτή τη στιγμή του πόνου; Τώρα παρά ποτέ βιώσαμε την αλήθεια των λέξεων ενός από τους μεγάλους ποιητές μας: «Ειρήνη, σε όλο τον κόσμο! Είναι μεγάλα τα μυστήρια πάνω στη γη»[5]. Αυτή η κρίση ισοπέδωσε κάθε είδους όρια και τείχη. Ο ιός δεν γνωρίζει σύνορα. Σε μια στιγμή έχει σπάσει όλα τα εμπόδια και τις διακρίσεις φυλής, έθνους, θρησκείας, πλούτου και εξουσίας! Δεν πρέπει όμως ποτέ να επιστρέψουμε στα παλιά, όταν αυτή η στιγμή της δοκιμασίας θα έχει πια περάσει. Όπως μας πρότεινε ο Άγιος Πατέρας, δεν πρέπει να «χάσουμε αυτή την ευκαιρία». Ας μην επιτρέψουμε, ο τόσο πολύς πόνος, οι τόσο πολλοί θάνατοι, η τόσο ηρωική δέσμευση εκ μέρους των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, να είναι μάταιη. Η επιστροφή στα παλιά θα ήταν η πραγματικό πισωγύρισμα, που θα πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο.
«Θα σφυρηλατήσουν τα ξίφη τους σε άροτρα
και τις λόγχες τους σε δρεπάνια.
Ξίφος δεν θα υψώσει το ένα έθνος ενάντια στο άλλο
και δεν θα μαθαίνουν πια να πολεμούν» (Ησ 2, 4).
Αυτή είναι η στιγμή να εφαρμόσουμε στην πράξη κάτι από την προφητεία του Ησαΐα, την οποία η ανθρωπότητα περίμενε να ολοκληρωθεί. Ας πούμε "Αρκετά!" στην τραγική πορεία προς τα όπλα. Πείτε το με όλη σας τη δύναμη, ειδικά εσείς οι νέοι, επειδή είναι πάνω από όλα το πεπρωμένο σας που διακυβεύεται. Ας αφιερώσουμε, τους απεριόριστους πόρους που προορίζονται για τα όπλα, στους στόχους που συνειδητοποιούμε σήμερα ότι είναι οι πλέον αναγκαίοι και επείγοντες: η υγεία, η τροφή, η καταπολέμηση της φτώχειας, η διαχείριση της δημιουργίας. Ας αφήσουμε στην επόμενη γενιά έναν κόσμο φτωχότερο σε αγαθά και χρήματα, αν χρειαστεί, αλλά πλουσιότερο στην ανθρωπιά του.
Ο λόγος του Θεού μας λέει ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να φωνάξουμε στον Θεό. Ο ίδιος είναι αυτός που βάζει στα χείλη των ανθρώπων τα λόγια να Του φωνάξουν, μερικές φορές σκληρά λόγια θρήνου και σχεδόν κατηγορίας: «Ξύπνα! Γιατί κοιμάσαι, Κύριε; / Σήκω! Μη μας απορρίπτεις για πάντα!... Σήκω, βοήθησέ μας! / Απάλλαξε μας με το έλεός σου »(Ψαλμ. 44, 24- 27). «Δάσκαλε, δεν σε νοιάζει που πεθαίνουμε;» (Μαρκ 4, 38).
Μήπως ο Θεός επιθυμεί να υποβληθεί αίτηση ώστε να μπορέσει να χορηγήσει τα οφέλη του; Μήπως μπορεί η προσευχή μας να κάνει τον Θεό να αλλάξει τα σχέδιά του; Όχι, αλλά υπάρχουν πράγματα που ο Θεός αποφάσισε να μας τα δώσει, ως καρπό τόσο της χάριτός Του όσο και της προσευχής μας, σαν να μοιράζονταν με τα πλάσματά Του την πίστωση για το όφελος που έλαβαν[6]. Ο Θεός είναι αυτός που μας ζητά να το κάνουμε: «Ζητάτε και θα σας δοθεί, ψάχνετε και θα βρείτε. Χτυπάτε και η πόρτα θα σας ανοιχτεί» είπε ο Ιησούς (Ματθ. 7, 7).
Όταν οι Ισραηλίτες δαγκώθηκαν από δηλητηριώδη φίδια στην έρημο, ο Θεός διέταξε τον Μωυσή να φτιάξει και να υψώσει σε ένα στύλο ένα χάλκινο φίδι, που όποιος το κοίταζε δεν θα πεθάνει. Ο Ιησούς αντιστοίχησε αυτό το σύμβολο στον εαυτό του, όταν είπε στον Νικόδημο: «Όπως ο Μωυσής ύψωσε το φίδι στην έρημο, έτσι και ο Υιός του ανθρώπου θα υψωθεί, ώστε όποιος πιστεύει σε αυτόν να έχει αιώνια ζωή» (Ιω. 3:14 15). Και εμείς αυτή τη στιγμή έχουμε τσιμπηθεί από ένα αόρατο, δηλητηριώδες "φίδι". Ας δούμε Αυτόν που "ανυψώθηκε" για μας στο σταυρό. Ας τον λατρεύουμε εξ ονόματος του εαυτού μας και του συνόλου της ανθρώπινης φυλής. Αυτός που Τον βλέπει με πίστη δεν πεθαίνει. Και αν πεθάνει αυτός ο άνθρωπος, θα είναι για να εισέλθει στην αιώνια ζωή.
«Μετά από τρεις μέρες θα αναστηθώ», είχε προφητεύσει ο Ιησούς (βλέπε Mατθ. 27, 63). Κι εμείς, μετά από αυτές τις μέρες που ελπίζουμε ότι θα είναι σύντομες, θα αναστηθούμε και θα βγουμε από τους τάφους των σπιτιών μας. Όχι όμως για να επιστρέψουμε στην προηγούμενη ζωή όπως ο Λάζαρος, αλλά σε μια νέα ζωή, όπως ο Ιησούς. Μια πιο αδελφική, πιο ανθρώπινη, πιο χριστιανική ζωή!
Μετάφραση από την ιταλική από τον Marsha Daigle-Williamson, Ph.D.
[1] Moralia in Job, XX, 1
[2] John Paul II, Salvifici doloris [On the Meaning of Human Suffering], n. 23.
[3] https://blogs.timesofisrael.com/coronavirus-a-spiritual-message-frombrooklyn (Yaakov Yitzhak Biderman).
[4] St. Augustine, Enchiridion 11, 3; PL 40, 236.
[5] Giovanni Pascoli, “I due fanciulli” [“The Two Children”].
[6] St. Thomas Aquinas, Summa Theologicae, II-IIae, q. 83, a. 2.